Co to jest Shou Sugi Ban, jak powstaje i dlaczego spalone drewno jest odporne na grzyby, owady, wilgoć i ogień?

Starożytną metodą ochrony i podkreślania wyglądu drewna jest wypalanie. Była ona praktykowana w różnych częściach świata, ale to japońscy stolarze doprowadzili ją do perfekcji. Shou Sugi Ban - spalona deska cedrowa - to technika, w której drewno jest spalane, szczotkowane i chłodzone wodą, tak aby jego powierzchnia była pokryta warstwą węgla drzewnego. Chłodzenie wodą odbywa się w kontrolowany sposób, dzięki czemu warstwa węgla drzewnego pęka w określony sposób, nadając desce wyjątkową estetykę. Główną zaletą tego rodzaju wypalania jest jednak bardzo dobra odporność na grzyby, owady i ogień. Okładziny zewnętrzne, ogrodzenia, gont wykonane z drewna przy użyciu tej techniki wytrzymują 80-100 lat bez konserwacji. Poniżej dowiesz się, dlaczego spalone drewno jest tak wytrzymałe.

Co się dzieje, gdy powierzchnia drewna jest spalona?

Aby zrozumieć, dlaczego spalanie chroni drewno, musimy zacząć od jego głównych związków chemicznych: celulozy, hemiceluloz i ligniny.

Celuloza jest najważniejszą substancją strukturalną, ponieważ tworzy ścianę komórkową drewna, która określa jego główne właściwości fizyko-chemiczne. Stanowi ona 40-45% masy bezwodnego (całkowicie suchego) drewna. Celuloza rozkłada się w temperaturze powyżej 150°C, co jest właściwością, dzięki której alkohol jest uzyskiwany przez sucha destylacja drewna. Jest źródłem pożywienia dla owadów i mikroorganizmów i bardzo lubi wodę.

Hemicelulozy są bardzo podobne do celulozy, której towarzyszą w tworzeniu struktury komórkowej. Niektóre są związane z celulozą, razem tworząc szkielet rośliny, inne są związane z ligniną. Stanowią one 20-40% masy bezwodnego drewna, są bardziej niestabilne niż celuloza i rozkładają się szybciej, są źródłem pożywienia dla mikroorganizmów i mają wysokie powinowactwo do wody.

Lignina jest złożoną, amorficzną substancją chemiczną. Otacza ona szkielet celulozowy, nadając drewnu sztywność i wytrzymałość mechaniczną. Procentowa zawartość ligniny w masie całkowicie suchego drewna wynosi 15-35%. Lignina jest odporna na wodę, przenosząc tę właściwość na ściany komórkowe.

Kiedy powierzchnia drewna jest spalana, celuloza i hemicelulozy ulegają rozkładowi, a źródło pożywienia dla owadów i grzybów znika. Procent ligniny na powierzchni wzrasta, co prowadzi do zwiększonej odporności na wodę. Spalanie odbywa się etapami, a temperatura stopniowo wzrasta w miarę zanikania szybko rozkładających się elementów. Jako pierwsza spala się celuloza. W miarę spalania lignina stopniowo zamienia się w węgiel drzewny. Wymaga to znacznie wyższej temperatury do całkowitego spalenia, dlatego reszta drewna jest chroniona do momentu osiągnięcia temperatury spalania węgla drzewnego.

Etapy techniki Shou Sugi Ban

Technika Shou Sugi Ban lub Yakisugi, jak jest również znana, była używana dawno temu, ale rozkwitła w XVII wieku. W tym czasie stosowano ją nie tylko do ochrony domów czy ogrodzeń, ale także do tworzenia prawdziwych dzieł sztuki. Wraz z pojawieniem się nowoczesnych środków do konserwacji drewna, metoda ta została na pewien czas porzucona. Powróciła ona jednak w latach 2000, głównie dzięki projektantom i architektom, którzy połączyli starą metodę z nowoczesnymi materiałami, aby uzyskać specjalne efekty.

Klasyczna metoda składa się z następujących kroków:

• Spalanie powierzchniowe przy użyciu palnika lub palnika gazowego. Wypalanie odbywa się ostrożnie, aby nie zwęglić całego drewna, a jedynie jego powierzchnię. Drewno musi być jednak spalone, a nie zwęglone.
• Ugasić ogień i schłodzić powierzchnię wodą.
• Szczotkowanie w celu usunięcia sadzy i luźnych części.
• Nałożyć warstwę oleju lnianego lub tungowego w celu zwiększenia wytrzymałości i nadania przyjemnego wyglądu.

Aby drewno było odporne na działanie czynników zewnętrznych, musi być pokryte powstałym węglem drzewnym. Takie drewno może przetrwać 80-100 lat bez żadnej konserwacji. Całkowite usunięcie spalonego materiału spowoduje utratę właściwości ochronnych i pozostawi jedynie estetykę. Kontrolowane chłodzenie (polewanie wodą cienką strużką, kapanie lub polewanie w dużych ilościach) powoduje, że warstwa węgla drzewnego rozpada się w różne wzory, które wzmacniają efekt estetyczny.

Głównymi zaletami tej metody są bardzo wysoka trwałość i niski koszt. W Japonii istnieją drewniane domy wykończone z zewnątrz tą metodą, które mają ponad 100 lat, nie przeszły żadnej konserwacji ani naprawy przez cały ten czas i są w bardzo dobrym stanie. Kolejną zaletą jest ognioodporność.

Wady obejmują pracochłonny proces, który wymaga wiedzy i cierpliwości, nieprzyjemne wykończenie dla niektórych ze względu na powłokę węgla drzewnego, ryzyko pożaru lub obrażeń spowodowanych otwartym ogniem oraz parę uwalnianą podczas chłodzenia wodą. Za wadę można również uznać niemożność powtórzenia efektu, uzyskując za każdym razem inny wzór spalania węgla.

Gatunki drewna odpowiednie dla techniki Shou Sugi Ban

Uznanym gatunkiem dla tej techniki jest cedr, ale metoda ta może być stosowana do większości gatunków drewna. Krążą pogłoski, że w tym przypadku nazwa "cedr" (sugi) powinna być zastąpiona nazwą użytego gatunku. Myślę jednak, że to przesada.

Jeśli mówimy o stosowaniu metody w celu uzyskania różnych efektów, a nie przede wszystkim w celu uzyskania trwałości, najlepiej wygląda drewno iglaste cięte stycznie (katedra, flader). Molid, larita, sosna wyglądają świetnie, jeśli są wypalone, wyszczotkowane, a następnie zabarwione. Tak samo Accoya oraz Kebony, gatunki, które dzięki impregnacji chemicznej są bardzo trwałe (30-50 lat). Wzór jest bardzo dobrze podkreślony przez wypalanie, a kolorystyka kontrastuje z czarnym konturem. Można zobaczyć tutaj przykłady takich wykończeń.

Mam nadzieję, że powyższe informacje okażą się przydatne. Jak zawsze, dodatkowe informacje są mile widziane. A jeśli masz jakieś pytania lub wątpliwości, zostaw je poniżej w odpowiednim miejscu. Z pewnością odpowiem.